Kat – must have Biecza! Mistrz Świętej Sprawiedliwości stanie na bieckim Rynku

Głowy omal nie stracił Zbój Becz za liczne grabieże karawan kupieckich. Ostatecznie od śmierci z rąk kata uwolniła Becza młoda dziewczyna, a on zgrabione kosztowności przeznaczył na zbudowanie miasta. Tak głosi legenda.

Biecz kojarzony jest ze Szkołą Katów nieprzypadkowo. W średniowieczu w mieście zlokalizowane było sądownictwo  grodzkie i ziemskie oraz sądownictwo wyższego prawa magdeburskiego. Biecz posiadał „prawo miecza”, czyli prawo skazywania i wykonywania wyroków śmierci. W XIV wieku  w województwie krakowskim tylko Kraków, Sącz i Biecz posiadały to prawo. Z tego tytułu miasto zatrudniało kata, urzędowo zwanego Mistrzem Świętej Sprawiedliwości. Kat biecki obsługiwał okoliczne miasta. Z bieckiej księgi rachunków z 1540 r. wynika, że biecki kat był wypożyczany do innych miast, takich jak: Dukla, Rymanów, Żmigród, Dębowiec, Pilzno, Ropczyce, Wojnicz i Rzeszów. Powyższy wykaz miejscowości korzystających z usług bieckiego kata, dotyczy tylko jednego kwartału. Kat miał pełne ręce roboty, stąd potrzebował pomocników i przysposabiał ich do tego fachu.

„Szkoła katów” jest zatem słusznie kojarzona z Bieczem, gdyż urząd kata w Bieczu jest udokumentowany źródłowo w okresie od XIV do XVIII w. Treści historyczne z tym związane są rozpowszechniane przez muzeum i wykorzystywane w zakresie działalności wystawienniczej, wydawniczej, edukacyjnej. W muzeum Kromerówka znajduje się stała ekspozycja rzemiosła katowskiego (materiały archiwalne i artefakty; miecz katowski). W podziemiach wieży ratuszowej w tzw. Turmie urządzono ekspozycję narzędzi tortur związanych z pracą Mistrza Świętej Sprawiedliwości. Ekspozycja odbiega jednak od współczesnych standardów i oczekiwań turystów, dlatego Gmina Biecz pozyskała środki na realizację projektu Mistrz Świętej Sprawiedliwości. Na karpackich szlakach beskidników: Biecz-Bardejov. Wartość projektu wynosi 331 495 zł, a dofinansowanie jest niemalże stuprocentowe. Gmina Biecz poniesie koszt realizacji zadania w kwocie wynoszącej jedynie 5 tysięcy złotych. Projekt realizowany jest z programu Interreg Polska-Słowacja w partnerstwie z Bardejovem.

W ramach projektu w turmie pod wieżą ratuszową wykonana zostanie ekspozycja nawiązująca do wymiaru sprawiedliwości w Bieczu w wiekach średnich. Ekspozycja bogata będzie w manekiny, repliki narzędzi tortur oraz sprzęt multimedialny. Przestrzeń wypełni się przedmiotami, które silniej będą mogły oddziaływać na turystów, bardziej ich zaciekawić i sprawić, że w turmie będzie można spędzić nieco więcej czasu niż dotychczas na poznawaniu dziejów miasta. Postać kata, który pracował niegdyś w służbie prawa, będzie dodatkową atrakcją i elementem promocji. Projekt ma w dużej mierze wymiar edukacyjny, który ma za zadanie pokazać, jak system sprawiedliwości wyglądał przed wiekami i jak bardzo się zmienił. Choć kat kojarzy się dość jednoznacznie, to jednak ten zawód w średniowieczu był elitarny i wiązał się w wykonywaniem także innych prac.

W ramach projektu na płycie rynku przed turmą wykonana i zainstalowana zostanie także historyczna sylwetka kata, która zwiększy atrakcyjność przestrzeni. Na rynku w Bardejovie już od kilku lat stoi duży pomnik kata z toporem, pod który głowę kładą turyści. Chyba próżno też szukać osób, które nie mają z nim zdjęcia.

W Bieczu realizowana jest także prywatna inicjatywa związana ze Szkołą Katów. W piwnicach budynku GS w Bieczu jeszcze w tym roku, o ile pozwoli na to sytuacja związana z pandemią koronawirusa,  otwarta zostanie „Szkoła Katów” – Muzeum Dawnego Prawa. Będzie to największa w kraju i jedna z większych w Europie, ekspozycja tematyczna, która będzie nawiązywała bezpośrednio do bieckiej legendy. Na ponad 200 metrach kwadratowych powierzchni znajdzie się zbiór unikalnych w skali Europy eksponatów ilustrujących rozwój prawa karnego od czasów rzymskich, aż do roku 1776, gdy na terenie Polski zniesiono „procesy o czary” i instytucję „tortur”. W salce kinowej będzie można zobaczyć filmy i prelekcje prezentujące nieznane dotąd informacje o bieckich „mistrzach małodobrych”, ciekawostki o prawie Magdeburskim oraz o pochodzeniu samej legendy o „Bieckiej Szkole Katów”. Na zakończenie każda turystka (i turysta) będzie mógł sprawdzić, czy jest lub nie jest czarownicą na jedynej w Polsce „wadze czarownic” oraz otrzymać na tę okoliczność stosowny certyfikat.

Obie ekspozycje będą się nawzajem uzupełniać, pozwolą na stworzenie kompleksowej oferty turystycznej skierowanej do każdej grupy wiekowej oraz stanowić będą jedną z głównych atrakcji turystycznych regionu. Narracja przewodnika oraz bogato wyposażone pomieszczenia wzmocnią przekaz historyczny i wzbudzą dodatkowe zainteresowanie miastem, a zrobienie sobie zdjęcia z katem to będzie przysłowiowe „must have” każdego turysty.

Źródło info: UM Biecz