Kolekcja prezentowana w Muzeum Regionalnym PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach jest efektem prawie dwudziestoletniej pasji kolekcjonerskiej Leszka Wojtasiewicza - zawiera 320 pocztówek od roku 1898 do lat II Wojny Światowej. Wystawa ułożona jest chronologicznie z podziałem na 4 okresy: okres do I Wojny Światowej, lata I Wojny Światowej, okres międzywojenny, lata II Wojny Światowej.
Wszystkie pocztówki są krótko opisane, tak aby przybliżyć zwiedzającym wystawę fakty i informacje, które są zawarte na stronie rewersowej kartki.
Serdecznie zapraszamy do obejrzenia tej niecodziennej wystawy!
***
Od ostatnich trzech dekad XIX w. trwa epoka pocztówek. W 1869 r. została wprowadzona do użytku na terenie Monarchii Austro-Węgierskiej pierwsza karta korespondencyjna według pomysłu prof. Emanuela Herrmanna. Był to mały kartonik o wymiarach 122 x 85 mm z wydrukowanym znaczkiem z podobizną Franciszka Józefa o nominale 2 krajcarów ( opłata za list wynosiła wówczas od 3 do 15 krajcarów) oraz napisem „Correspondenz – Karte” umieszczonym nad godłem Austrii. Całość otoczona była ozdobnym obramowaniem. Ta strona pocztówki przeznaczona była wyłącznie na adres, druga zaś na korespondencję. Jednak dopiero w 1871 r. wprowadzono na niej dodatkowy napis w języku polskim „karta korespondencyjna”.
Tak ukształtowane pocztówki stawały się z każdym rokiem coraz bardziej atrakcyjne i poszukiwane. Pod koniec XIX wieku były to już prawdziwe dzieła sztuki malarskiej i fotograficznej. Nowa forma korespondencji rozpowszechniała się bardzo szybko. W 1872 r. stosowano ją już w większości państw europejskich, a w latach późniejszych pocztówki dotarły do najbardziej odległych zakątków świata.
Pierwsza gorlicka pocztówka ukazała się w 1898 r. Jest to trochę nietypowa kartka bo pokazuje kopalnię nafty w Ropicy Ruskiej koło Gorlic, ale nad widokiem kopalni wydrukowany jest dodatkowy tekst „Pozdrowienie z Gorlic”.
Pocztówek z tego okresu spotyka się sporo, są jednak dość monotematyczne, gdyż zazwyczaj przedstawiają rynek miejski w różnych ujęciach, główne ulice, ważniejsze obiekty użyteczności publicznej, park. Kartki drukowane były w Wiedniu, Krakowie, Lwowie lub Gorlicach. Pocztówki wydawane były przez instytucje i firmy prywatne Chaim Kleingut, Alekxander Lecker, Zygmunt Turowicz, Składnica i Sklep Kółka Rolniczego w Gorlicach, Księgarnia Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Nauczycieli w Gorlicach.
Często kartki wydawane były w różnych odmianach kolorystycznych i z różnymi podpisami. Niestety nie ma materiałów źródłowych podających w jakich nakładach były te kartki wydawane. Można domniemywać sądząc po ilości ludzi zamieszkujących Gorlice, że nie były to nakłady większe niż 100 –300 egzemplarzy. Spotyka się dziś kartki z tego okresu , które są dość popularne jak i pocztówki ukazujące się na giełdach czy aukcjach bardzo rzadko.
Z chwilą wybuchu wojny Gorlice liczyły ok.7000 mieszkańców. Były więc średniej wielkości miasteczkiem zachodniogalicyjskim. O ile lata wojny i trudna sytuacja ekonomiczna wpłynęły w całym kraju na zahamowanie ruchu wydawniczego, to w przypadku Gorlic rzecz miała się całkowicie odwrotnie. Przyczyną były działania przyfrontowe od jesieni 1914 r. a przede wszystkim dwudniowa, bardzo krwawa bitwa (2-3 V.1915) znana jako „Operacja Gorlicka”, czy „Bitwa pod Gorlicami” podczas której, sprzymierzone wojska niemiecko – austriackie przełamały front rosyjski. Pokłosiem tych walk było zupełne zniszczenie miasta.
Kartki z widokami zniszczonych Gorlic wydawali Austriacy, Niemcy, Spółdzielnie i Towarzystwa działające w mieście oraz osoby prywatne.
Pocztówki z tego okresu można podzielić na 3 grupy:
- kartki ukazujące działania militarne
- kartki z widokami cmentarzy
- kartki poświęcone zniszczeniom wojennym
Najmniej spotyka się pocztówek poświęconych działaniom wojennym. Kartki te przeważnie były wydawane przez Austriaków i Niemców. Pewna część pocztówek zwłaszcza wydawanych przez Niemców po 1915 r. poświęcona była walkom określonym jednostkom lub upamiętniała ich szlak bojowy oznaczając Gorlice jako jedno z ważniejszych dla tych jednostek miejsc walki.
Najbardziej obszerną grupę stanowią kartki poświecone zniszczeniom miasta. Pierwsze ukazują się jeszcze w 1915 r. np. Salon Malarzy Polskich w Krakowie i Instytut Grafiki Sztuki Juliusza Kittla w Ostrawie na Morawach.
Nakładem Księgarni Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Nauczycieli ukazały się pocztówki ze zniszczeniami miasta z napisami w dwóch językach ( polskim i niemieckim ), z których 5% z dochodu ze sprzedaży tychże kartek przeznaczony był na odbudowę miasta lub kościoła. Pocztówki ukazujące zniszczenia miasta wydawane przez Niemców były w różnych odmianach, tzn. że na podstawie jednej kliszy różni wydawcy wykonywali pocztówki.
Okres 20 – lecia międzywojennego to kartki ukazujące już Gorlice odbudowane, nowe budynki, choć wychodzą kartki powracające tematyką do zniszczeń wojennych. Najwięcej widokówek wydaje Składnica Kółek Rolniczych w Gorlicach, Izydor Engelberg, Maria Topolewska. Kartki te nie mają już tak bogatej szaty graficznej jak widokówki z początku wieku.
Pocztówki z okresu II Wojny Światowej są wydawane przede wszystkim przez Księgarnię i Drukarnię Mieszczańską Romana Makowskiego , fotografa Juliana Szlocha i fotografa Pindelskiego.
Kolekcja prezentowana w Muzeum Regionalnym PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach jest efektem prawie dwudziestoletniej pasji kolekcjonerskiej. Zawiera 320 pocztówek od roku 1898 do lat II Wojny Światowej. Wystawa ułożona jest chronologicznie z podziałem na 4 okresy:
- okres do I Wojny Światowej
- lata I Wojny Światowej
- okres międzywojenny
- lata II Wojny Światowej
Wszystkie pocztówki są krótko opisane aby przybliżyć zwiedzającym wystawę pewne fakty i informacje, które są zawarte na stronie rewersowej kartki.
Na podstawie tekstu opracowanego przez autora wystawy Leszka Wojtasiewicza
Napisz komentarz
Komentarze