Meir Moskowicz powiedział, że nie przybyli oni do Gorlic by odzyskać jakąś fizyczną własność, jakieś budynki, ale by przywrócić temu miejscu pamięć. Pamięć o tych, którzy kiedyś zapełniali te miejsca, stanowili o ich kolorycie, których ciężką praca sprawiała, że Gorlice rozwijały się jako prężny ośrodek przemysłowy. Ich wizyta w naszym mieście to jedynie to, co każdy z nas zrobiłby na ich miejscu. To spłata poprzednim pokoleniom długu pamięci. Goście z Izraela mają nadzieje, że uda się również przeprowadzić prace porządkowe i rekonstrukcyjne w obrębie kirkutu (cmentarz żydowski przy ulicy Stróżowskiej) ze szczególnym uwzględnieniem znajdującego się tam ohelu, w którym spoczywają:
- Cwi Hirsz Halbersztam, rabin i cadyk, przewodniczący sądu rabinackiego w Rudniku, syn Barucha, zmarły w dniu 15 aw 5678 roku (24.07.1918),
- Burach Halbersztam, syn Chaima Halbersztama - słynnego założyciela dynastii chasydzkiej w Nowym Sączu, przewodniczący sądu rabinicznego w Rudniku i Gorlicach, zmarły w miesiącu adar 5666 (luty 1906) w wieku 76 lat;
- rabin Pinchas syn Jehoszuy Eleazara, potomek Pinchasa z Korca i cadyka z Kosowa, gaon, maggid i dajan, zmarły w dniu 25 szwat 5661 roku (14.02.1901).
Zadowolenia z rozpoczęcia prac w synagodze nie krył również konserwator zabytków Eligiusz Dworaczyński. Pokrótce opisał on, czego możemy się po nich spodziewać. W Polsce niezbyt często prowadzi się prace konserwatorskie w obrębie synagog, ostatnio takie prowadzone były w Tarnowie gdzie wyniki były rewelacyjne. W Gorlicach niestety nie zachowały się główne elementy architektoniczne, budynek jest silnie zdewastowany jest jednak nadzieja, że zachowały się elementy podziemne. W tej chwili poziom podłogi synagogi to około 1 metra powyżej poziomu pierwotnego. Z cała pewnością zachowały się elementy fundamentów. W budynku przeprowadzony zostanie pełny zakres badań archeologicznych, jest nadzieja, że w ich wyniku odkryte zostaną podmurówka Aron ha-kodesz (szafa w której przechowywano Torę) oraz fundamenty bimy (podwyższenie w centrum synagogi, rodzaj mównicy).
Jeśli wyniki badań będą zachęcające jest nadzieja na powstanie obiektu, który byłby odwzorowaniem dawnej synagogi, jednak przyszły kształt i przeznaczenie budynku to już zadanie dla architektów i władz miasta.
Synagoga, to znana wszystkim mieszkańcom Gorlic, popadająca z roku na rok w coraz większa ruinę, dawna siedziba straży pożarnej przy ulicy Strażackiej. Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali wnętrze synagogi i w 1943 roku swoją siedzibę znalazła tam powołana przez władze okupacyjne Zawodowa Straż Pożarna.
Żydzi w Gorlicach pojawili się stosunkowo późno. Wiązało się to z posiadaniem przez miasto przywileju De non tolerandis judaeis , który rzekomo został wydany jeszcze przez Władysława Jagiełłę. W rzeczywistości dokument taki miasto uzyskało w XVI w., a jako ciekawostkę należy podać, że formalnie zniesiono go dopiero w latach 60-tych XX w. Ze względu na silne organizacje cechowe, które ostro zwalczały konkurencję, wszelkie próby osiedlenia się Żydów w Gorlicach były z góry skazane na niepowodzenie. Mimo to pojedynczy Żydzi z rodzinami już w XVII i XVIII w. mieszkali początkowo w okolicznych wsiach, by z czasem przenosić się do miasta. Byli to głównie arendarze gorzelni, browarów, karczem i młynów.
Gwałtowny wzrost liczby Żydów można zaobserwować dopiero w drugiej połowie XIX w. W związku z dynamicznym rozwojem miasta i szybką industrializacją masowo zaczęli napływać do Gorlic żydowscy przemysłowcy i bankierzy, a wraz z nimi kapitał. Osiedlali się w okolicy placu Dworzysko, gdzie z czasem powstała dzielnica żydowska. W tym czasie stanowili prawie połowę populacji miasta. Ludność katolicka zajmowała się przede wszystkim rolnictwem i rzemiosłem, natomiast Żydzi prawie całkowicie opanowali handel i rozwijający się w tym czasie przemysł naftowy.
W okresie między wojennym (dwudziestolecie międzywojenne) społeczność żydowska zdominowała w naszym mieście takie dziedziny jak handel (90%) i rzemiosło (30%). Wyrazem aktywności żydowskiej i jej znaczenia w życiu Gorlic był udział jej przedstawicieli we władzach miasta. W 1924 r. w skład rady miejskiej wchodziło 22 Żydów, a w 1933 r. - 20. W 1924 r. w wyborach samorządowych w powiecie gorlickim wybrano 23 osoby pochodzenia żydowskiego, w tym 7 ortodoksów i 16 syjonistów. W roku wybuchu drugiej wojny światowej Żydzi stanowili 48,3 % mieszkańców naszego miasta.
69 lat temu, w sierpniu 1942 roku społeczność gorlickich Żydów przestała istnieć. Lata drugie wojny światowej przeżyło około 200 gorliczan pochodzenia żydowskiego.
Ps
Co to jest „Beszt” można dowiedzieć się TU
źródła" własne, www.sztetl.org.pl
Napisz komentarz
Komentarze