Błąd popełniony w sieci może słono kosztować. Ile dokładnie?

Wczoraj (7 lutego), obchodzony był Dzień Bezpiecznego Internetu 

Pech chciał, że zaledwie dzień wcześniej (6 lutego) do naszych mundurowych wpłynęły dwa zawiadomienia o dokonaniu oszustw za pośrednictwem sieci internetowej. To informacja o wybieranym przez oszustów modus operandi, przestroga, a jednocześnie wstęp do rozmowy o bezpieczeństwie w sieci.

Przestroga pierwsza: bezpieczne zakupy

Jak dowiedzieliśmy się od podkom. Grzegorza Szczepanka:

W poniedziałek (6 lutego) pewna mieszkanka gminy Sękowa zgłosiła, że została oszukana za pośrednictwem Internetu. 

W jednym z serwisów umożliwiających zakup rzeczy z drugiej ręki nawiązała kontakt z osobą, która deklarowała, że chce sprzedać zabawki. 

Po uzgodnieniu szczegółów transakcji, kobieta wysłała na wskazany numer konta umówioną kwotę: 200 złotych. Do dnia zgłoszenia, kobieta nie otrzymała ani zamówionego towaru, ani zwrotu środków, które wpłaciła.

Można tutaj wskazać klasyczny przykład oszustwa internetowego.

Chociaż zakupy przez sieć postrzegane są jako wygodne i atrakcyjne, niosą za sobą konkretne zagrożenia. Tańszy zakup przedmiotu od nieznanej nam osoby prywatnej może być pokusą, z której trudno nie skorzystać.

Czy można w jakikolwiek sposób zapobiec oszustwu tego typu?

Istnieje kilka możliwości.

Po pierwsze: sprawdźmy, czy cena oferowanego produktu nie jest nieproporcjonalnie niska. Jeśli to właśnie nas kusi, być może oferta jest celowo tak sformułowana i jest jawną próbą oszukania nas?

Po drugie: sprawdźmy tożsamość osoby, która oferuje nam sprzedaż: czy konto zostało założone niedawno? Czy jest wiarygodne? Naszą ostrożność powinny wzbudzić w szczególności osoby, których konta powstały niedawno, nie są uzupełnione (podstawowe dane o osobie), są puste lub wypełnione np. treściami, których nie jesteśmy w stanie odczytać (np. komentarze pod postami wpisywane jedynie przez osoby zza granicy, np. w języku hindi). Jeśli nie jesteśmy w stanie odnaleźć dodatkowych informacji o osobie czy potwierdzić jej istnienia (np. sprawdzając czy na danej platformie sprzedażowej dokonała już transakcji i uzyskała w związku z tym jakieś rekomendacje, pozytywne komentarze), być może warto odpuścić.

Po trzecie: poprośmy o zawarcie umowy za pośrednictwem bezpiecznej platformy. Istnieje już kilka platform, które za niewielką opłatą (zwykle określony procent wartości transakcji) proponują tzw. ochronę. Oznacza to, że do momentu, w którym odbierzemy zamówiony od osoby prywatnej towar, osoba ta nie otrzyma zapłaty. Warunkiem wypłaty z systemu jest potwierdzenie przez nas - kupujących, że otrzymaliśmy przedmiot zgodny z zamówieniem. Jeśli sprzedający będzie bronił się przed taką formułą transakcji, być może warto poszukać innej oferty?

Po czwarte: prośmy o dodatkowe informacje, zdjęcia. Nie poprzestawajmy na informacji tekstowej z ofertą popartą zdjęciami sklepowymi. Możecie w szczególności poprosić o zdjęcia, które będą na swój sposób nietypowe (np. zdjęcie z karteczką zawierająca konkretną, podaną przez Was informację lub zdjęcie wykonane w określony sposób, które pozwoli Wam stwierdzić, że zdjęcie nie jest ukradzione z innej oferty). Mogą one potwierdzić, że oferowany przedmiot istnieje i jest w posiadaniu osoby podającej się za jego sprzedawcę.

Po piąte: rozważmy, czy oferta zakupu od osoby prywatnej rzeczywiście jest bardziej atrakcyjna od możliwości i ochrony, którą daje nam zakup stacjonarny. W niektórych sytuacjach może się okazać, że oszczędność rzędu kilkunastu-kilkudziesięciu złotych jest tak naprawdę pozorna (np. w sytuacji, w której zakup stacjonarny pozwalałby nam zyskać dodatkową gwarancję i możliwość łatwego zgłoszenia reklamacji w określonych przepisami terminach).

Przestroga druga: bezpieczna sprzedaż

Druga zgłoszona w poniedziałek sytuacja wiązała się z sytuacją osoby, która za pośrednictwem internetu chciała sprzedać pewne produkty. Tu historia wyglądała następująco:

Pewna mieszkanka pow tarnowskiego zgłosiła w poniedziałek (6 lutego) naszym mundurowym, że została oszukana. Do zdarzenia miało dojść 4 lutego. 

Kobieta wystawiła na jednym z portali do sprzedaży lokalnej pewne przedmioty. Bardzo szybko pojawił się zainteresowany ofertą. Stwierdził, że już kupił przedmioty, a do wypłacenia przez kobietę środków konieczne jest tylko wypełnienie pewnych danych w linku, który przesłał kobiecie.

Pomimo pewnych wątpliwości, kobieta dała się przekonać. Wypełniła informacje w formularzu, którzy pojawił się po kliknięciu w przesłany jej przez rzekomego kupującego link. W ten sposób miało dojść do przejęcia przez oszustów danych dostępu do rachunku bankowego kobiety. 
Oszuści wykorzystali to i zlecili dwie wypłaty BLIKiem z rachunków bankowych kobiety na łączną kwotę 5000 złotych.

W tym przypadku problemem okazała się niewystarczająca znajomość mechanizmów obsługi platformy, za pośrednictwem której dokonano zakupu. Przesyłanie jakichkolwiek informacji powinno w takiej sytuacji przebiegać tylko za pośrednictwem systemu. Link przesłany nam przez rzekomego kupującego podsyłany jest zwykle pod pretekstem dopełnienia formalności związanych z transakcją (np. tu musisz uzupełnić dane żeby odebrać pieniądze). Tego typu dane w rzeczywistości należy uzupełnić tylko raz, zwykle w chwili rejestracji na taką platformę. Dodatkowo zakres tych informacji jest bardzo ograniczony: podanie numeru konta,na który powinna być skierowana wypłata środków jest zwykle wystarczające.

Uzupełnianie pod jakimkolwiek linkiem danych, które pozwalają zalogować się do naszej bankowości elektronicznej bądź uzupełnienie wszystkich danych koniecznych do dokonania operacji za pośrednictwem naszej karty bankowej jest błędem. Nikt, w żadnych okolicznościach nie poprosi nas o podanie numerów pin bądź haseł. Niedopuszczalne jest ich ujawnianie, czy to w rozmowie z anonimową osobą w sieci, czy też uzupełnianie ich pod przesłanymi nam przez nieznajomych linkami.

Oszustw jest coraz więcej

Z okazji Dnia Bezpiecznego Internetu zaprezentowane zostały dane związane z dynamiką zjawiska oszustw dokonywanych za pośrednictwem sieci. Niestety, zdarzeń takich jest coraz więcej:

Dane Sieci Europejskich Centrów Konsumenckich (ECC-Net) na temat oszustw są dość szczególne, gdyż jak wyjaśnia organizacja:

Oszustwo jest nieco marginalne w misji ECC Net, ponieważ zadania sieci są zdefiniowane w odniesieniu do prawa konsumenckiego. Nacisk położony jest się na pośredniczenie w rozwiązywaniu sporów z przedsiębiorcami. Tymczasem oszustwo jest często rozpatrywane jako sprawa karna, w przypadku której mediacja zwykle nie jest możliwa.

Co jednak ciekawe, wielu konsumentów właśnie do tej organizacji zgłasza się, by uzyskać pomoc w sytuacji, gdy padli ofiarą oszustwa. Często wynika to albo z faktu, że nie są jeszcze świadomi, że zostali oszukani (ale sprawa z pewnych względów budzi ich wątpliwości) bądź nie mają pewności co do tego, do kogo zwrócić się w takiej sytuacji o pomoc.

Jak podaje organizacja:

Pandemia w 2020 r. spowodowała znaczny wzrost liczby nadużyć zgłaszanych do ECC-Net. Jak dotąd liczba ta nie spadła do poziomu sprzed Covid19. Ten podwyższony poziom oszustw można wstępnie uznać za "nową normę".

• w 2019 – 2926 zgłoszeń
• w 2020 – 3607 zgłoszeń
• w 2021– 3772 zgłoszenia
• w 2022 – 3567 zgłoszeń.

W takiej sytuacji kluczowe jest zgłoszenie oszustwa właściwym organom: najczęściej są nimi organa ścigania lub organa prowadzące dochodzenia w sprawach karnych. 

Konsumenci dodatkowo są też informowani o możliwości zgłoszenia problemu do dostawcy karty kredytowej. Wtedy możliwe jest wszczęcie procedury chargeback.

Zgodnie z danymi ECK, zgłaszane im oszustwa internetowe najczęściej pojawiają się na różnych platformach i portalach sprzedażowych. Metodami płatności najczęściej wykorzystywanymi w oszustwach są są przelewy bankowe (46% przypadków oszustw w porównaniu z 18% w ogólnej liczbie spraw), rzadziej płatności kartami kredytowymi i debetowymi. 

Dlaczego oszuści preferują płatności przelewem? Jak wskazuje koordynator ECK Karol Muż:

(...) wówczas znacznie trudniej jest odzyskać pieniądze. W przypadku płatności kartą istnieje możliwość zwrócenia się do banku z prośbą o wszczęcie procedury obciążenia zwrotnego.

Najczęściej raporty o oszustwach, dotyczą obszaru usług finansowych. 

Dane za lata 2020-2022: 

• usługi finansowe (2786), 
• zakup odzieży i obuwia (876), 
• zakup samochodu (586), 
• zakwaterowanie (451), 
• portale towarzyskie (400), 
• telefony i akcesoria (234).

Centralne Biuro Zwalczania Cyberprzestępczości dodaje zaś, że coraz częściej cyberprzestępcy korzystają z metody przejmowania kont na portalach społecznościowych. Podszywając się pod właściciela konta rozsyłają masowo wiadomości z prośbą o przekazanie kodów do szybkich płatności bezgotówkowych. 

W takiej sytuacji jedyną możliwością obronienia się przed oszustwem jest wykonanie telefonu bezpośrednio do osoby zwracającej się do nas z prośbą o pomoc. Tylko tak możemy potwierdzić, że to rzeczywiście bliska nam osoba prosi o wsparcie bądź przeciwnie: stwierdzić, że jej konto społecznościowe zostało przejęte, a co za tym idzie, próbowano nas oszukać. 

Więcej o metodach chronienia się przed oszustwami internetowymi oraz metodach działania oszustów przeczytacie m.in. na stronie internetowej małopolskiej Policji i służb odpowiedzialnych za cyberbezpieczeństwo.